Genotzuchtige Gewoontedieren

Martin Appelo beschrijft in zijn boek over “Waarom veranderen (meestal) mislukt” dat mensen genotzuchtige gewoontedieren zijn. Voor een deel is dat toe te schrijven aan de manier waarop onze hersenen werken en ons gedrag aansturen.

Een groot deel van ons leven laten we ons namelijk leiden door de primitievere delen van het menselijk brein. Ons brein bestaat grofweg uit drie delen.
Het onderste gedeelte bestaat uit het ruggenmerg en de hersenstam. Samen vormen zij het reptielenbrein. Dit is evolutionair gezien het oudste deel van de hersenen, vandaar ook de bijnaam ‘reptielenbrein’. Dit deel van de hersenen is verantwoordelijk voor overlevingsgericht gedrag. Ook gedrag dat door oefening en herhaling is ingesleten, wordt vooral door de onderste laag geactiveerd. Het middelste gedeelte is het limbische systeem en wordt ook wel het ‘zoogdierenbrein’ genoemd. Zoogdieren kennen, in tegenstelling tot reptielen, emoties. Zij beschikken over een hersendeel dat de emoties regelt en zich laat leiden door belonen en straffen. Als iets goed voelt, gebeurt het vaker. Voelt het niet goed, dan stop je ermee. Het evolutionair gezien, jongste deel van onze hersenen is de neocortex. Hier spelen zich de cognitieve processen af. Met dit gedeelte denken we bewust na en hier zit ook ons vermogen om een taal te spreken, te rekenen, enzovoort.

Wij zijn genotzuchtige gewoontedieren omdat het grootste deel van ons gedrag wordt aangestuurd door de oudere hersendelen, het reptielen -en het zoogdierenbrein. We zeggen dat we “verstandig” zijn, maar ons verstand wordt eigenlijk maar minimaal ingezet omdat de neocortex meestal helemaal niet de regie heeft. We houden ons zelf voor de gek en laten ons vooral leiden door gewoontes die goed voelen.

Veranderen wordt door Appelo als bijna onmogelijk gezien. Uit onderzoek naar leefstijl blijkt bijvoorbeeld dat slechts 10 procent van de mensen in staat is om gedragsverandering langer dan een jaar vol te houden. Ondanks dat er ieder jaar heel veel boeken worden verkocht over hoe we ons leven kunnen verbeteren blijven de meeste mensen gewoon doen wat ze altijd al deden. We willen wel, aldus onze neocortex, maar we doen het lekker toch niet (aldus het zoogdieren en reptielenbrein). Gedragsverandering kan slagen als het je lukt om de drie lagen in je brein met elkaar in harmonie te brengen.

Lees meer hierover in het E-Book: Gedragsverandering en het geheim van Serious Game